Xuất khẩu cá tra phục hồi mạnh. Ảnh minh họa
Theo số liệu cập nhật từ cơ quan hải quan, tháng 8/2025, xuất khẩu cá tra của Việt Nam đạt 200 triệu USD, tăng 5% so với cùng kỳ 2024. Lũy kế 8 tháng, kim ngạch vượt 1,4 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ, cho thấy đà phục hồi đang ngày càng rõ nét sau giai đoạn khó khăn của thị trường thủy sản. Bức tranh này phản ánh đồng thời hai xu hướng: nhu cầu của nhiều thị trường đang quay lại mức tăng ổn định và doanh nghiệp trong nước đã kịp thời điều chỉnh cơ cấu sản phẩm theo hướng chất lượng, giá trị gia tăng cao hơn.
Diễn biến theo thị trường ghi nhận sự phân hóa nhưng nhìn chung tích cực. Khu vực CPTPP, ASEAN và các thị trường mới nổi tiếp tục tăng trưởng tốt, bù đắp phần giảm nhẹ ở một số thị trường truyền thống. Trung Quốc có điều chỉnh nhu cầu trong tháng 8, song nhiều doanh nghiệp cho biết lượng đơn hàng từ các thị trường còn lại vẫn vững, giúp nhịp xuất khẩu duy trì. Với Hoa Kỳ, dù môi trường thương mại còn những yếu tố bất định, các nhà nhập khẩu vẫn coi cá tra Việt Nam là lựa chọn cạnh tranh trong phân khúc cá thịt trắng, nhờ khả năng cung ứng ổn định, chuẩn chất lượng và giá hợp lý. Sự đa dạng thị trường này giúp hạn chế rủi ro phụ thuộc, đồng thời tạo dư địa tăng trưởng trong những tháng cao điểm cuối năm.
Ở phía cung, nguồn nguyên liệu có thời điểm hạn chế khiến giá cá tra nguyên liệu trong nước tăng, buộc doanh nghiệp điều chỉnh kế hoạch thu mua và chế biến. Tuy nhiên, nhiều nhà máy đã chủ động tái cơ cấu chuỗi cung ứng, tăng sản phẩm fillet cao cấp, cắt tỉa, tẩm ướp và hàng chế biến sẵn để nâng giá trị mỗi tấn xuất khẩu. Cách làm này không chỉ giúp bù đắp biến động giá nguyên liệu mà còn phù hợp với xu thế tiêu dùng sau dịch: ưu tiên sản phẩm tiện lợi, truy xuất nguồn gốc rõ ràng, chứng chỉ nuôi bền vững và tiêu chuẩn an toàn thực phẩm nghiêm ngặt. Việc đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc, mở rộng các chứng nhận quốc tế, cùng kiểm soát tồn kho tốt hơn tại các thị trường lớn, đang tạo điều kiện để giá bán duy trì ổn định hơn so với cùng kỳ năm trước.
Doanh nghiệp đầu ngành ghi nhận kết quả kinh doanh khả quan nhờ biên lợi nhuận cải thiện ở các dòng sản phẩm giá trị cao, đồng thời giữ được đơn hàng dài hạn với hệ thống phân phối lớn tại Bắc Mỹ, châu Âu, Trung Đông và Nam Mỹ. Nhiều kế hoạch đầu tư nâng cấp ao nuôi, hệ thống xử lý nước tuần hoàn, công nghệ cấp đông nhanh, tự động hóa dây chuyền fillet, đóng gói đã được triển khai, qua đó giảm chi phí sản xuất bình quân và nâng chất lượng đồng đều giữa các lô hàng. Việc tái thiết kế bao bì, truy xuất lô hàng theo thời gian thực và chia nhỏ cấu hình sản phẩm cũng giúp doanh nghiệp đáp ứng linh hoạt yêu cầu đa dạng từ nhà bán lẻ và chuỗi dịch vụ ăn uống.
Một yếu tố quan trọng khác là năng lực chuyển hướng thị trường nhanh khi bối cảnh thương mại biến động. Khi một số rào cản kỹ thuật tăng lên tại các thị trường phát triển, doanh nghiệp đã tích cực mở rộng mạng lưới khách hàng ở những khu vực tăng trưởng cao như Trung Đông, Nam Á, Nam Mỹ và Đông Âu. Song song đó, việc tận dụng ưu đãi thuế quan trong các hiệp định thương mại tự do, kết hợp nâng tỷ trọng sản phẩm chế biến sâu, đang giúp duy trì lợi thế cạnh tranh trước các loại cá thịt trắng thay thế. Đáng chú ý, nhiều nhà nhập khẩu chuyển từ đơn hàng ngắn hạn sang hợp đồng theo quý hoặc nửa năm, cho thấy mức độ tin cậy đối với chuỗi cung ứng cá tra của Việt Nam.
Dẫu vậy, ngành cá tra vẫn đối mặt một số thách thức cần theo dõi sát. Chi phí đầu vào (thức ăn, con giống, năng lượng) biến động có thể làm thu hẹp biên lợi nhuận nếu doanh nghiệp không duy trì được hiệu suất nuôi và tỷ lệ chế biến tối ưu. Các yêu cầu mới về bền vững, môi trường, truy xuất nguồn gốc và ghi nhãn ở những thị trường khó tính ngày càng chặt chẽ, đòi hỏi đầu tư liên tục cho quản trị chất lượng, dữ liệu và công nghệ. Bên cạnh đó, bối cảnh chính sách thương mại toàn cầu chưa hoàn toàn ổn định có thể ảnh hưởng đến kế hoạch giá và phân bổ đơn hàng giữa các khu vực. Trên thực tế, khả năng quản trị rủi ro, chia sẻ tồn kho với đối tác và chốt giá theo từng kỳ đang trở thành kỹ năng bắt buộc để bảo toàn doanh thu.
