Tăng giá nhờ kiểm soát vốn và chính sách tiền tệ
Theo các chuyên gia, đà tăng của đồng rúp không đến từ dòng vốn đầu tư nước ngoài, mà chủ yếu do các biện pháp kiểm soát vốn nghiêm ngặt và chính sách tiền tệ thắt chặt mà Nga đang duy trì. Ngoài ra, việc đồng USD suy yếu trong nửa đầu năm 2025 cũng góp phần hỗ trợ cho đà phục hồi của đồng rúp.
Ông Brendan McKenna, chuyên gia kinh tế quốc tế tại ngân hàng Wells Fargo, nhận định: “Ngân hàng Trung ương Nga đã giữ lãi suất ở mức cao và áp dụng các biện pháp hạn chế giao dịch ngoại tệ, đồng thời thị trường nội địa đang điều chỉnh lại nhu cầu nhập khẩu”.
Hiện lãi suất cơ bản tại Nga vẫn duy trì ở mức 20%, mức cao nhất trong số các nền kinh tế lớn. Lãi suất cao khiến chi phí vay tăng mạnh, khiến doanh nghiệp và người tiêu dùng hạn chế vay tiêu dùng, đặc biệt là đối với hàng hóa nhập khẩu.
Theo ông Andrei Melaschenko, kinh tế gia tại Renaissance Capital, nhu cầu ngoại tệ của các nhà nhập khẩu trong nước đã giảm rõ rệt do sức mua yếu đi. Điều này giúp hạn chế áp lực bán đồng rúp để mua USD hay nhân dân tệ trên thị trường ngoại hối.
Ngành sản xuất của Nga đã tăng trưởng bất chấp các lệnh trừng phạt (Ảnh: Getty Images)
Trong quý I/2025, nhiều mặt hàng như điện tử tiêu dùng, ô tô và xe tải đang dư thừa nguồn cung do các doanh nghiệp đã ồ ạt nhập khẩu vào cuối năm 2024 để đón đầu chính sách tăng thuế. Sự dư thừa này khiến hoạt động nhập khẩu chững lại, đồng nghĩa với việc giảm cầu ngoại tệ.
Trái ngược với tình hình nhập khẩu, các doanh nghiệp xuất khẩu của Nga lại gia tăng chuyển đổi ngoại tệ sang rúp để tuân thủ quy định mới từ chính phủ. Trong đó, các doanh nghiệp dầu khí chiếm phần lớn lượng ngoại tệ quy đổi. Chính phủ Nga yêu cầu một tỷ lệ nhất định doanh thu bằng ngoại tệ của khối xuất khẩu phải được đưa về trong nước và quy đổi sang rúp trên thị trường nội địa.
Dữ liệu từ Ngân hàng Trung ương Nga cho thấy, trong 4 tháng đầu năm nay, các nhà xuất khẩu lớn đã bán ra 42,5 tỷ USD ngoại tệ, tăng gần 6% so với giai đoạn 4 tháng cuối năm 2024. Đây là một yếu tố trực tiếp giúp nâng giá trị đồng nội tệ.
Theo giáo sư Steve Hanke tại Đại học Johns Hopkins, việc thu hẹp cung tiền cũng là nguyên nhân quan trọng. Tăng trưởng cung tiền tại Nga đã giảm mạnh, từ mức +23,9%/năm hồi tháng 8/2023 xuống -1,19%/năm kể từ tháng 1/2025. Việc cung tiền giảm giúp đồng nội tệ tăng giá trên cả thị trường chính thức và phi chính thức.
Đà tăng có bền vững?
Dù đồng rúp đang tăng mạnh, nhiều chuyên gia nhận định xu hướng này khó duy trì dài hạn. Một trong những rủi ro lớn là giá dầu thế giới đang giảm mạnh kể từ đầu năm. Đây là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền ngoại tệ chảy vào Nga, nhất là khi dầu khí vẫn là nguồn thu ngoại tệ chính của nước này.
Ông Melaschenko cảnh báo đồng rúp có thể đã chạm đỉnh. Nếu giá dầu tiếp tục giảm, doanh thu từ xuất khẩu sẽ sụt giảm, kéo theo lượng ngoại tệ được quy đổi về trong nước cũng giảm theo. Trong khi đó, đồng rúp mạnh lại khiến hàng xuất khẩu của Nga trở nên kém cạnh tranh hơn về giá.
Ngành sản xuất của Nga đã tăng trưởng bất chấp các lệnh trừng phạt (Ảnh: Getty Images)
Áp lực tài chính lên ngân sách cũng đang gia tăng. Bộ Tài chính Nga đã phải sử dụng Quỹ Phúc lợi Quốc gia để bù đắp ngân sách, trong bối cảnh thu ngân sách từ dầu khí giảm mạnh.
Bà Heli Simola, chuyên gia tại Ngân hàng Phần Lan, ước tính dầu khí chiếm khoảng 30% thu ngân sách liên bang trong năm 2024. Nếu giá dầu duy trì ở mức thấp và đồng rúp tiếp tục mạnh lên, Nga có thể buộc phải cắt giảm các khoản chi không cấp thiết.
Ngoài lĩnh vực dầu khí, nền kinh tế Nga hiện vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận thị trường quốc tế và chuyển giao công nghệ, điều này hạn chế tiềm năng tăng trưởng dài hạn bất chấp sự phục hồi tạm thời của đồng nội tệ.
Đồng rúp Nga đã tăng giá mạnh mẽ trong năm 2025 nhờ sự kết hợp giữa chính sách kiểm soát vốn chặt chẽ, lãi suất cao, dòng ngoại tệ từ xuất khẩu và cung tiền thắt chặt. Tuy nhiên, triển vọng trung và dài hạn của đồng tiền này vẫn phụ thuộc lớn vào giá dầu toàn cầu, sức mua nội địa, cũng như sức chịu đựng của nền kinh tế trong nước trước áp lực tài chính và suy giảm thương mại.
