Trong văn bản góp ý gửi Bộ Xây dựng liên quan đến dự thảo nghị định hướng dẫn thi hành Nghị quyết 201/2025/QH15 của Quốc hội về cơ chế đặc thù cho phát triển nhà ở xã hội (NƠXH), Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) đã nêu loạt kiến nghị nhằm tháo gỡ các nút thắt về chính sách.
Một trong những đề xuất nổi bật là việc HoREA đề nghị bổ sung quy định về các doanh nghiệp có vốn nhà nước từ 50% trở lên vào danh sách phải trích lợi nhuận sau thuế để đóng góp vào Quỹ nhà ở trung ương. Căn cứ được viện dẫn là Điều 88 Luật Doanh nghiệp 2020, trong đó định nghĩa rõ các doanh nghiệp có tỷ lệ vốn nhà nước chi phối bao gồm công ty mẹ trong tập đoàn kinh tế, tổng công ty hoặc công ty độc lập thuộc sở hữu nhà nước.
Ảnh minh họa.HoREA cho rằng, việc đưa các doanh nghiệp như Tổng Công ty Địa ốc Sài Gòn (Resco) – nơi có công ty thành viên với phần vốn nhà nước lên tới 99,78% – vào diện phải điều tiết lợi nhuận sau thuế là hợp lý. Bên cạnh đó, Hiệp hội đề xuất các doanh nghiệp do tỉnh, thành phố quản lý, nếu hoạt động trong lĩnh vực bất động sản, cũng nên đóng góp vào Quỹ nhà ở địa phương từ nguồn thu sau thuế.
Đề xuất này được đưa ra trong bối cảnh Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước sắp có hiệu lực từ 1/8/2025, trong đó gỡ bỏ hạn chế doanh nghiệp nhà nước tham gia kinh doanh bất động sản. Điều này có thể mở đường cho các tập đoàn nhà nước lớn tham gia vào thị trường nhà ở xã hội, tương tự như các mô hình ở Hàn Quốc hoặc Singapore.
Một điểm gây chú ý trong văn bản góp ý lần này là kiến nghị không áp dụng kiểm toán nhà nước đối với các dự án NƠXH do doanh nghiệp tự thỏa thuận nhận chuyển nhượng đất hoặc sử dụng đất tư nhân, không thuộc quỹ đất công. Theo HoREA, việc kiểm toán trong các trường hợp này không cần thiết và có thể tạo thêm gánh nặng về thủ tục và tâm lý cho doanh nghiệp.
Hiệp hội dẫn chứng trường hợp của Công ty Lê Thành – đơn vị đã thực hiện ba dự án NƠXH hoàn toàn bằng vốn doanh nghiệp và đất tư nhân, nhưng vẫn liên tục bị đưa vào diện kiểm toán suốt ba năm. Theo HoREA, nếu doanh nghiệp không sử dụng ngân sách và không xin giao đất công thì việc kiểm toán là không hợp lý, đồng thời đi ngược tinh thần khuyến khích xã hội hóa phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp.
HoREA cũng chỉ ra sự bất cập trong dự thảo nghị định khi quy định cả “năng lực tài chính” và “kinh nghiệm thực hiện dự án” làm tiêu chí ưu tiên lựa chọn nhà đầu tư NƠXH. Hiệp hội cho rằng, việc gộp hai tiêu chí này dễ dẫn đến tình trạng các tập đoàn lớn chiếm ưu thế tuyệt đối, trong khi doanh nghiệp nhỏ và vừa dù có tiềm lực vẫn khó tiếp cận cơ hội.
Do đó, Hiệp hội đề nghị tách bạch hai tiêu chí này trong quy trình xét chọn nhà đầu tư để tạo sự công bằng, từ đó khuyến khích đa dạng chủ thể tham gia thị trường.
Bên cạnh đó, HoREA cũng kiến nghị bỏ yêu cầu bắt buộc kiểm tra nghiệm thu đối với các công trình NƠXH có nhà ở chung cư cao tầng. Thay vào đó, nên quay lại cơ chế trước Luật Xây dựng 2003, trong đó chủ đầu tư chịu trách nhiệm nghiệm thu và được quyền lựa chọn đơn vị tư vấn độc lập. Theo Hiệp hội, mô hình cũ cho phép tinh giản bộ máy kiểm tra, giảm áp lực cho cơ quan nhà nước và tạo điều kiện cho thị trường phát triển linh hoạt hơn.
